از حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم منقول است كه از جمله گرامى داشتن آدمى برادر مؤمنش را آن است كه تحفه او را قبول كند و آن چه حاضر داشته باشد براى او به تحفه بياورد و چيزى كه نداشته باشد براى او تكليف نكند.
به سند حسن از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه هرگاه برادر مؤمن تو نطلبيده به نزد تو آيد آن چه حاضر دارى براى او بياور و اگر طلبيده باشى او را براى او تكلّف كن .
حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم فرمود كه وليمه و مهمانى سنّت در پنج چيز مي باشد : در عروسى و عقيقه و ختنه كردن پسر و خانه نو خريدن يا بنا كردن و در وقتى كه از سفر به خانه خود برگردد.
در حديث ديگر وقتى كه از سفر حج برگردد .
در احاديث معتبره وارد شده است كه هر كه داخل شهرى شود مهمان برادر مؤمن و اهل دين خود است تا از آن شهر بيرون رود و سزاوار نيست كه مهمان روزه دارد مگر به رخصت صاحبان خانه كه مبادا طعامى براى او به عمل آورند ضايع شود و سزاوار نيست اهل خانه را روزه داشتن مگر به رخصت مهمان كه مبادا به سبب روزه ايشان شرم كند و طعام نخورد.
به سند معتبر منقول است از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم كه حد ضيافت سه روز است و بعد از سه روز تصدّق و تبرعي است كه نسبت به او مى كنى و فرمود كه آن قدر نمانيد نزد برادر مؤمن خود كه او را درهم شكنيد كه ديگر چيزى نداشته باشد كه خرج شما كند.
ابن ابى يعفور روايت كرده است كه در خانه حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام مهمانى ديدم كه برخاست پى كارى، حضرت او را منع كردند و خود برخاستند و آن كار را به جا آوردند و فرمودند كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم نهى فرموده است از خدمت فرمودن مهمان (امر کردن به او برای انجام کاری) .
در حديث ديگر منقول است كه مهمانى در خدمت حضرت امام رضا علیه السّلام بود دست دراز كرد كه چراغ را اصلاح كند حضرت او را منع كردند و خود اصلاح چراغ كردند و فرمودند كه اما اهل بيت مهمان خود را خدمت نمي فرمائيم (به کاری امر نمی کنیم).
از حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام منقول است كه از جمله ضعف و سستى آن است كه كسى به تو احسانى كند و تو به عوض مكافات او نكنى و خلاف ادب است خدمت فرمودن مهمان(امر کردن به او برای انجام کاری) . پس چون مهمان بيايد او را اعانت و يارى كنيد در فرود آمدن و وقتى كه خواهد بار كند و برود او را مدد نكنيد بر رفتن كه اين دليل بر خسّت نفس است و در رفتن توشه همراهش بكنيد و توشه نيكو و خوشبو به عمل آوريد كه اين دليل جوان مردي است .
به سند معتبر از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه از جمله حقّ مهمان آن است كه همراه او برويد تا در خانه و از حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام منقول است كه چون شخصى به خانه كسى برود هر جا كه صاحب خانه امر مي كند بنشيند كه صاحب خانه امور مخفى خانه خود را به تر مي داند.
در حديث ديگر فرمود كه به طعام خود ضيافت كن كسي را كه از براى خدا او را دوست دارى .
حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام فرمود كه چون حضرت رسول با مهمانان طعام تناول مي فرمودند پيش از همه شروع مي كردند و بعد از همه دست مي كشيدند.
حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم مي فرمود كسي كه به جماعتى آب دهد بايد كه خودش بعد از همه آب بخورد.
از حضرت صادق عليه السّلام به سند صحيح منقول است كه چون برادر مؤمن تو به خانه تو بيايد مپرس كه امروز چيزى خورده وليكن هر چه حاضر دارى به نزد او بياور كه جواد و جوان مرد آن است كه هر چه دارد حاضر سازد..
حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم فرمود كه از جمله حقّ مهمان آن است كه او را گرامى دارند و خلال براى او حاضر كنند.
در احاديث بسيار وارد شده است كه هرگاه مهمان مي آيد با روزى خود مي آيد و چون طعام خورد خدا صاحب خانه را مي آمرزد و در روايت ديگر چون بيرون مي رود گناه تو و عيال تو را بيرون مي برد.
و از حضرت اميرالمؤمنين عليه السّلام منقول است كه هر مؤمنى كه صداى مهمانى را بشنود و به آن شاد شود گناهانش آمرزيده شود اگر چه ميان زمين و آسمان را پر كرده باشد.
از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه هر خانه كه مهمان به آن خانه نمي رود ملائكه داخل آن خانه نمي شوند.
از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه از حقوق واجبه مؤمن بر مؤمن آن است كه او را اگر به ضيافت بطلبد قبول كند.
در آداب ملاقات صاحب خانه با كسی كه به خانه او می آيد :
در حديث معتبر از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه برخاستن از براى تعظيم مكروه است مگر از براى كسي كه به جهت دين مانند علم و صلاح و نيكى تعظيم او كنند.
از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه حقّ كسى كه داخل خانه مى شود بر اهل آن خانه آن است كه در وقت داخل شدن و بيرون رفتن پاره ای با او راه روند و فرمود كه چون كسى داخل خانه شود بر صاحب خانه حاكم است تا بيرون آيد و آن چه گويد مى بايد صاحب خانه اطاعت كند.
در حديث معتبر منقول است كه دو شخص به خانه حضرت اميرالمؤمنين عليه السّلام آمدند. حضرت از براى هر يك از ايشان بالشى انداختند يكى روى بالش نشست و ديگرى ابا كرد حضرت فرمود كه بنشين كه ابا نمي كند كرامت را مگر خر. بعد از آن فرمود كه رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله وسلّم فرمود كه هرگاه بيايد به سوى شما كسى كه نزد قوم خود گرامى باشد شما او را گرامى داريد.
در حديث ديگر از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه سه كس اند كه كسى جاهل به حقّ ايشان نيست مگر منافقى ؛ كسى كه در اسلام ريشش سفيد شده باشد و كسي كه حامل لفظ يا معنى قرآن بوده باشد و امام عادل و فرمود كه از تعظيم خدا است تعظيم پيران كردن .
از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كسى را كه اكرام مى كنند و او را گرامى دارند بايد كه او قبول كند و رد نكند كه رد نمي كند كرامت را مگر خر.
در چند حديث از حضرت امام رضا عليه السّلام پرسيدند كه كدام است اين كرامت كه رد نمي بايد كرد؟ فرمود: كه مثل آن كه جائى از براى او بگشايند يا بوى خوشى از براى او بياورند يا بالشى از براى او بگذارند يا مثل اين ها از كرامت ها.
از حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام منقول است كه اكرام مكن كسى را به چيزي كه بر او دشوار باشد و از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه هر كه خدمت كند گروهى از مسلمانان را حق تعالى مثل عدد ايشان خدمت كاران در بهشت به او كرامت فرمايد.
حضرت صادق عليه السّلام فرمود هر كه برادر مؤمن او بيايد و او را گرامى دارد چنان است كه خدا را گرامى داشته است و از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه هر ملاطفتى كه كسى با برادر مؤمن خود بكند حق تعالى او را از خدمه بهشت كرامت فرمايد.
در حديث ديگر فرمود كه هر كه اكرام كند برادر مؤمنش را به يك كلمه كه از روى لطف با او بگويد و غمى از او بردارد پيوسته در سايه رحمت الهى باشد تا مشغول اين اكرام باشد.
حليه المتّقين - علاّمه محمّد باقر مجلسی رحمه الله
آداب مهمانی :
1 - پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمودند: ((يكى از شيوه هاى گرامى داشتن برادر مؤ من آن است كه تحفه او را قبول كند و حاضر است تا برايش بياورد
به عنوان تحفه براى او مهيا سازد.))
2 - امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: ((وقتى برادر مؤ من به خانه تو آمد، او را به خوردن تكليف كن . اگر قبول نكند، به آشاميدن تكليف كن . اگر قبول نكند تكليف كن كه دست و رويش را با آب يا عرق خوشبو بشويد.))
3 - سزاوار است كه مهمان روزه نگيرد، مگر به اجازه مهمان تا مبادا طعامى كه براى او درست مى كنند، ضايع شود.
4 - سزاوار است كه اهل خانه روزه نگيرند، مگر به اجازه مهمان تا مبادا او به سبب روزه ايشان شرم كند و طعام نخورد.
5 - پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمودند: ((حد ضيافت و مهمانى سه روز است .)) همچنين فرمودند: ((آن قدر نزد برادر مؤ من خود نمانيد كه او را درهم شكنيد و ديگر چيزى نداشته باشد تا خرج شما كند.))
6 - سزاوار است كه صاحب خانه مهمان را از كار در خانه منع كند و خودش كارها را انجام دهد.
7 - سزاوار است كه انسان ميهمان را به هيچ كارى امر نكند.
8 - صاحب خانه بايد هنگام آمدن ميهمان ، او را كمك كند تا داخل خانه شود و هنگام رفتن ، او را مدد نكند. زيرا اين عمل دليل بر خست نفس است . همچنين سزاوار است كه هنگام رفتن ميهمان توشه اى همراه او كند؛ توشه اى نيكو و خوشبو.
9 - از جمله حق ميهمان است كه صاحب خانه هنگام رفتن ميهمان تا در خانه همراه او برود.
10 - امام محمد باقر (عليه السلام ) فرمودند: ((چون شخصى به خانه كسى برود، هر جا كه صاحب خانه او را امر مى كند، همان جا بنشيند. چرا كه صاحب خانه امور مخفى خانه خود را بهتر مى داند.))
11 - سزاوار است كه انسان بر سر سفره اى كه او را نطلبيده اند، حاضر نشود.
12 - ميهمان نبايد بر صاحب خانه فشار آورد و نبايد بر او تحكم كند.
13 - صاحب خانه نبايد از ميهمان بپرسد كه امروز چيزى خورده است يا نه ، بلكه بايد هر چه حاضر دارد نزد او بياورد. امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: ((اگر كسى هزار درهم صرف طعامى كند و مؤ منى از آن بخورد، اسراف نكرده است .))
14 - از جمله حق ميهمان بر گردن صاحب خانه آن است كه برايش خلال دندان حاضر كند.