* سلام بر مهدی فاطمه*

در بيان دعای وقت طعام خوردن :

از حـضـرت رسـول صـلّى اللّه عـليـه وآله وسـلّم مـنـقول است كه چون خوان را مي گذارند چهار هزار ملك در دور آن احاطه مي كنند اگر بنده بسم اللّه گـفـت مـلائكـه مـي گـويـنـد خـدا بـركـت فرستد بر شما و بر طعام شما پس با شيطان مي گويند بيرون رو اى فاسق كه تو را بر ايشان سلطنتى نيست و بعد از فارغ شدن اگر گـفـتـنـد اَلْحـَمـْدُلِلّهِ مـلائكـه مـي گـويند كه ايشان جماعتى اند كه نعمت داد خدا بـه ايـشـان پـس ادا كـردنـد شـكـر پـروردگـار خـود و اگـر بـِسـْمِ اللّه در اوّل نـگـفـتـنـد مـلائكه به شيطان مي گويند كه بيا اى فاسق و با ايشان طعام بخور و اگر خوان را برداشتند و ايشان حمد الهى نكردند ملائكه مي گويند كه ايشان گروهى اند كه خدا به ايشان نعمت داد و ايشان پروردگار خود را فراموش ‍ كردند.
در حـديـث مـعـتـبـر از حـضـرت ابـي عـبـداللّه صـلوات اللّه عـليـه مـنـقـول اسـت كـه چـون خـوان را بگذارند بگو بِسْمِ اللّهِ و چون شروع كنى بـه خـوردن بـگـو بـِسْمِ اللّهِ عَلى اَوَّلهِ وَ آخِرِهْ و چون خوان را بردارند بگو اَلْحَمْدُلِلّهِ.
از حـضـرت امـيـرالمـؤمـنـيـن عـليـه السـّلام مـنـقـول اسـت كـه هـر كـه نـام خـدا بر اوّل طـعـام بـبـرد و حـمـد خـدا را در آخـر بـكـنـد هـرگـز از آن طـعـام از او سؤال نكنند.
بـه سـنـد حـسـن از حـضـرت صادق عليه السّلام منقول است كه هرگاه مسلمانى خواهد كه طعام بـخـورد و چون لقمه را بردارد و بگويد بِسْمِ اللّهِ وَ الْحَمْدُلِلّهِ رَبّ الْعالَمينَ پيش از آن كه لقمه به دهانش رسد خداي تعالى گناهانش را بيامرزد.
در حـديـث ديـگـر مـنـقـول اسـت كـه چـون سـفـره نـزد حـضـرت رسـول صـلّى اللّه عـليـه وآله وسلّم مي گستردند اين دعا مي خواندند سُبْحانَكَ اَلَلّهُمَّ ما اَحْسَنَ ماتَبْتَلينا سُبْحانَكَ ما اَكْثَرَ ماتُعْطينا سُبْحانَكَ ما اَكْثَرَ ماتُعافينا اَللّهُمَّ اَوْسِعْ عَلَيْنا وَعَلى فُقَراءِ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤمِناتِ وَ الْمُسْلِمينَ وَ الْمُسْلِماتِ.
در روايـت مـعـتبر ديگر منقول است كه چون طعام نزد حضرت امام زين العابدين علیه السّلام مى گـذاشـتـنـد اين دعا مى خواندند اَللّهُمَّ هذا مِنْكَ وَ مْن فَضْلِكَ وَعطائِكَ فَبارِكْ لَنافيهِ وَسـَوِّغـْناهُ وَ ارْزُقْنا حَلَفا اِذا اءَكَلْناهُ وَ رُبَّ مُحْتاجٍ اِلَيْهِ رَزَقْتَ فَاَحْسَنْتَ اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مـِنْ اَلشـّاكِرينَ و چون خوان را برمي داشتند اين دعا مي خواندند اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى حـَمـَلَنـا فـى الْبـَرّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنا مِنَ الطَّيّباتِ وَ فَضَّلَنا عَلى كَثيرٍ مِنْ خَلْقِهِ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضيلا.
از حـضرت صادق عليه السّلام منقول است كه نام خدا برطعام ببريد چون فارغ شويد بگوئيد اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى يُطْعِمُ وَلايُطْعَمْ.
در حـديـث ديـگـر مـنـقـول اسـت كـه چـون خـوان را بـر مـي داشـتـنـد حـضـرت رسـول صـلّى اللّه عـليـه وآله وسـلّم ايـن دعـا مـيـخـوانـدنـد:اَلّلهـُمَّ اَكـْثـَرْتَ وَ اَطَبْتَ وَ بارَكْتَ ماشَبَعْتُ وَ اَرْوَيْتُ اَلْحَمْدُللّهِ الَّذى يُطْعِمُ وَلايُطْعَمُ.
در حـديـث حـسـن از حـضـرت امـام جـعـفـر عـليـه السّـلام منقول است كه فرمود پدرم بعد از طعام اين دعا مي خواندند اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى اَشْبَعَنا فى جائِعينَ وَ اَرْوانا فى ظامِئينَ وَ اوانا فِى ضاحينَ وَحَمَلَنا فى راجلينَ وَ امَنَنا فى خائِفينَ وَ اَخْدَمَنا فى عانينَ.
در حـديـث كالصحيح از زراره منقول است كه با حضرت صادق عليه السّلام طعام خوردم بسيار مي گفت اَلْحَمْدُالِلّهِ الَّذى جَعَلَنى اَشْتَهيهِ.
در حـديـث مـعـتـبـر ديـگـر از آن حـضـرت مـنقول است كه روزى حضرت اميرالمؤمنين علیه السّلام مـي فـرمـودنـد كـه مـن ضامنم از براى كسي كه بِسْمِ اللّهِ بر طعام بگويد كه آزارش نـكـنـد. (شخصی گفت بسم الله گفتم) و آزار كـشـيـدم حـضـرت فـرمـود كـه شـايـد چـند رنگ طعام خورده باشى بر بعضى بِسْمِ اللّهِ گفته باشى و بر بعضى نگفته باشى .
در حـديث صحيح منقول است كه شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السّلام عرض كرد كه از طعام آزار مي كشم فرمود كه مگر بِسْمِ اللّهِ نمي گوئى ؟ گفت نه. فرمود : به اين سـبب آزار مي كشى هرگاه از سخن فارغ شوى و عود به خوردن كنى بِسْمِ اللّهِ بگو.
در روايـت صـحـيـح ديگر منقول است از آن جناب كه هرگاه چند ظرف باشد برهر ظرفى يك بـِسـْمِ اللّهِ بـگـو راوى گـفـت كه اگر فراموش كنم چه كنم ؟ فرمود بگو بِسْمِ اللّهِ على اوّله و آخره .
در روايـت مـعـتـبـر ديـگـر مـنـقـول اسـت كـه آن جناب بعد از طعام اين دعا را خواندند اَلّلهُمَّ هذا مِنْكَ وَ بِمُحَمَّدٍ رَسُولِكَ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم اَلّلهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
از حـضـرت امـيرالمؤ منين عليه السّلام منقول است كه خدا را ياد كنيد در هنگام طعام خوردن و حرف بسيار مگوئيد كه آن طعام نعمت و روزى خدا است. برشما واجب است كه در وقت صرف كردن آن شكر خدا و ياد او و حمد او بكنيد.

در حـديث معتبر از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه طعام خورنده شكر كننده به تر از روزه دار خاموش است .
منقول است به سند صحيح كه حضرت على بن الحسين علیه السّلام بـعـد از طـعـام ايـن دعا خواندند اَلْحَمْدُللّهِ الَّذى اَطْعَمَنا وَسَقانا وَكَفانا وَاَيَّدَنا وَاوانا وَاَنْعَمَ عَلَيْنا وَاَفَضَلَ اَلْحَمْدُللّهِ الَّذى يُطْعِمُ وَلايُطْعَمُ.

در حـديـث معتبر از حضرت اميرالمؤمنين علیه السّلام منقول است كه فرمود هرگز از امتلاى طعام آزار نكشيدم زيرا هيچ لقمه را به نزديك دهان نبرده ام مگر آن كه نام خدا برآن گفته ام .
در حـديـث مـعـتـبـر ديـگـر مـنقول است كه آن حضرت فرمود كه من ضامنم هر كه اين كلمات را بـگـويـد هـيچ طعامى او را آزار نكند اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِاسْمِكَ خَيْرِ اْلاَسْماءَ اْلاَرْضِ وَالسَّماءِ اَلرَّحْمنِ الرَّحيم الَّذى لايَضُّرُ مَعَهُ داءٌ.
در روايت ديگر منقول است كه شخصى از ضعف معده به حضرت عليه السّلام شكايت كـرد حـضـرت فـرمـود چـون از طـعـام خـوردن فـارغ شـوى دسـت بـر شـكـم بمال و بگو اَلّلهُمَّ هَنِّئْنيهِ اَلَلهُمَّ سَوِّغْنيهِ اَلّلهُمَّ اءَمْرَ اءْنيهِ.
در حـديـث صـحيح از آن حضرت منقول است كه چون خوان حاضر شود اگر يكى از حاضران بِسْمِ اللّهِ بگويد از ديگران مجزي است(همان بسم الله کافی است).
از حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم منقول است كه هركه ميوه بخورد و اوّل بِسْمِ اللّهِ بگويد به او ضرر نرساند.
در آداب بعد از طعام خوردن :
در حـديـث مـعتبر از حضرت امام رضا علیه السّلام منقول است كه هرگاه چيزى خوردى بر پشت بخواب و پاى راست را بر روى پاى چپ گذار.
در حـديـث مـعـتـبـر از حـضـرت امـيرالمؤمنين عليه السّلام مروي است كه بخوريد آنچه از خوان بر زمين افتد كه خوردن آن شفاى هر دردي است به نام الهى براى كسي كه به آن طلب شفا نمايد.
در حـديـث ديـگـر منقول است كه شخصى به حضرت صادق شكايت كرد از درد تهيگاه فرمود كـه بر تو باد آن چه از خوان بر زمين مي افتد بخور پس چند كسي كه صاحب اين درد بودند كردند و زايل شد از ايشان .
در حـديـث ديـگـر مـعـاويـة بـن وهـب گـويد كه در خدمت آن حضرت طعام خورديم چون خوان را داشـتـنـد بـرمـي چـيـدند آن چه از خوان افتاده بود تناول مي فرمودند بعد از آن فرمودند كه خوردن اين ها فقر و درويشى را بر طرف مي كند و فرزندان را زياد مي كند.
از حـضـرت رسـول صـلّى اللّه عـليـه وآله وسـلّم مـنـقـول است هر كه پاره نانى بيابد بردارد بخورد يك حسنه از براى او باشد و هر كه پـاره نـانـى در مـيان جاى كثيفى يا نجسى بيابد پس بشويد آن را و بردارد براى او هفتاد حسنه بوده باشد.
درحديث معتبر ديگر منقول است كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم روزى به خانه عـايـشـه آمـدنـد پـاره نـانـى ديـدنـد كـه بـر زمـيـن افـتـاده اسـت بـرداشـتـنـد وتـنـاول فـرمـودنـد و گـفـتند اى عايشه گرامى دار نعمت هاى خدا را برخود كه نعمت خدا از جماعتى كه گريخت ديگر به سوى ايشان بر نمي گردد.
درحـديـث صـحـيـح از حـضـرت امـام رضـا عـليـه السّـلام منقول است كه هر كه درخانه طعامى بخورد و از آن طعام چيزى بيفتد آن را بردارد و اگر در صـحـرا بـاشـد بـراى مـرغـان و حـيـوانـات بـگـذارد.
و از امـام مـحـمـّد تـقـى عليه السّلام منقول است كه اگر در صحرا باشد برمدار اگر چه يك ران گوسفند باشد. و از عبداللّه ارجائى منقول است كه گفت در خدمت حضرت صادق عليه السلام بودم ديدم كه بعد از طعام مـى گـردد و آن چـه بـر زمـيـن افـتـاده بـر مـي دارد حـتـّى كـنـجـد و امـثـال آن را. گفتم فداى تو شوم اين ها را هم بر مى چينيد فرمود كه اين ها روزى تو است مگذار از براى ديگرى كه اين ها شفايند از همه دردى .
درحـديـث ديگر منقول است كه خوردن آن فقر را برطرف مي كند از خورنده آن و فرزندان و فرزندان فرزندان او تا فرزند هفتم .
در روايـت ديـگـر هر كه بخورد خدا نگاه دارد او را از ديوانگى و خوره و پيسى و زرداب و حماقت .
به سندهاى معتبر از حـضـرت رسـول صـلّى اللّه عـليـه وآله وسـلّم مـنـقـول اسـت كـه آن چه از سفره مي ريزد مهر حـورالعـيـن اسـت.
و بـه سـنـد معتبر ديگر منقول است كه روزى امام حسن صلوات اللّه عليه داخل بيت الخلا شدند لقمه نانى ديدند كه افتاده است برداشتند و به غلامى از غلامان خود دادند و فرمودند كه هرگاه بيرون آيم اين را به من ده پس چون بيرون آمدند پرسيدند كه چـه شـد لقـمه نان گفت خوردم فرمود كه تو را آزاد كردم از براى خدا. شخصى پرسيد كه سـبـب آزاد كـردن غـلام چـه بـود؟ حـضـرت فـرمـود كـه از جـدّم رسـول خـدا شـنيدم كه هر كه لقمه بيابد و آن را پاك كند يا بشويد پس بخورد آن را در شـكـمش قرار نگيرد مگر آن كه خدا او را از آتش جهنّم آزاد گرداند و من نمي خواهم در بندگى بدارم كسى را كه خدا از آتش جهنّم آزاد گردانيده .
در حـديـث صـحـيـح از حـضـرت صـادق عـليـه السّـلام منقول است كه نيم خورده مؤمن شفاى هفتاد درد است.
آداب و مطالبی پیرامون نان :
بـسـنـد صـحـيـح و غـيـر صـحـيـح از حـضـرت امـام جـعـفـر صـادق عـليـه السـلام منقول است كه نان را در زير كاسه مگذاريد.
در حديث فرمود كه نان را گرامى داريد. گفتند گرامى داشتن نان كدام است ؟ فرمود كه چون نان حاضر شود بخوريد و انتظار چيزى ديگرى مبريد.
در حـديـث ديـگـر فـرمـود كـه چـون نـان و گـوشـت حـاضـر شـود ابـتدا به نان كنيد و رخنه گرسنگى را به نان ببنديد پس گوشت بخوريد.
بـه سـنـد صـحـيـح از حـضـرت امـام رضـا عـليـه السـلام منقول است كه حضرت رسول صلّى اللّه و آله وسلّم فرمود كه گرده هاى نان را كوچك كنيد كه با هر گرده بركتي است .
در چند حديث معتبر منقول است كه نان را به روش عجمان با كارد مبريد و ليكن به دست بشكنيد.

در حديث معتبر منقول است كه اصبغ بن نباته گفت روزى به خدمت حضرت اميرالمؤ منين علیه السّلام رفتم در پـيـش آن حـضـرت گـوشت بريانى نهاده بود فرمود كه نزديك بيا و بخور گفتم يا امـيـرالمؤمنين مرا ضرر مي كند (ضرر می رساند) فرمود كه نزديك بيا كه تو را دعائى تعليم مي كنم كه چون آن دعـا را بخوانى هيچ چيز تو را ضرر نرساند بِسْمِ اللّهِ خَيْراْلاَسْماءِ مِلاَءَاْلاَرْضِ وَالسَّماءِ اَلرَّحْمنِ الرَّحيمِ الَّذى لايَضُرُّمَعَ اِسْمِهِ شَيْئىٌ وَلاداءٌ.

درحـديـث معتبر منقول است كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم هر چه مي خوردند و مى آشاميدند مى گفتند اَلّلهُمَّ بارِكْ لَنافيهِ وَاَبْدِلْنا خَيْرا مِنْهُ يعنى خداوندا بـركـت ده بـراى مـا در اين كه خورديم و به عوض آن به تر از آن به ما عطا فرما و چون شير تـنـاول مـي فـرمـودند مى گفتند اَلّلهُمَّ بارِكْ لَنافيهِ وَزِدْنا مِنْهُ يعنى خداوندا بركت ده براى ما در اين كه آشاميديم و از اين بيشتر به ما عطا فرما.